کد مطلب:24523 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:31

گنجینه پرسمان » اخلاق و عرفان

روش برخورد با افرادي كه از نظر ديني و اعتقادي مشكل دارند چگونه باشد؟

اين سؤال شما بسيار كلي و چند پهلو است، چرا كه امور اعتقادي جملگي اهميت يكسان ندارند و همگي در يك سطح نيستند؛ مثلاً يكي از اعتقادات ما مسلمانان، «اعتقاد به وجود خداوند متعالي» است و ديگري «اعتقاد به رجعت»؛ در حالي كه اهميّت و تأثير آنها در رفتار و پيامدهاي اين دو اعتقاد، يكسان نيست. از طرف ديگر شخص منكر چگونه شخصيتي دارد و انكار او بر چه اساس است؛ خود موضوع ديگري است كه بايد بدان اهتمام داشت؛ چه بسا منكري كه انكارش برخاسته از سؤال ذهني باشد و يا منكري انكارش ناشي از لجاجت و يا ناتواني فكري و يا بي صبري و عدم ظرفيت روحي است كه بي ترديد شكل بخورد با هر يك از اين منكران نيز متفاوت است. افزون بر آن چه بيان شد، مهم ترين نكته ديدگاه برخورد با اين گروه افراد است كه آيا از زاويه حقوقي مي خواهيد با اين انكار مواجه شويد و يا از دريچه تربيتي، فقهي، اجتماعي اصلاح گري يا روشنگري فكري در صدد علاج آن هستيد، به هر حال سؤال شما جوانب متعدد دارد كه در اين ميان به بعضي از روي كردهاي مهم آن مي پردازيم: {Tيكم - از دريچه تربيتي و اخلاقي:T} اگر خواسته باشيد از اين زاويه با اين گونه افراد برخورد كنيد، لازم است به اصول اخلاقي سخت پايبند بوده و در برابر حركات ناپسند و اظهار نظرهاي نسنجيده آنان عكس العمل نشان ندهيد و به گونه اي ارتباط خود را حفظ كرده تا با حفظ ارتباط، بتوانيد از نسيم وارونه (روش غير مستقيم)، بهره جسته و او را هدايت كنيد. روشن است كه اگر او را از دست بدهيد و ارتباط خود را با او قطع كنيد و يا او را فراري دهيد، ديگر زمينه هر تأثير مثبت و يا منفي را از دست داده، راه اصلاح را به روي خود سدّ خواهيد كرد. در اين موقعيت بايد با حفظ ارتباط، به اتخاذ تدابير بعدي روي آوريد. انكارها كمتر به كفر منتهي مي شود و يا اگر هم به كفر منتهي شود، تا به يقين برسيم و تكليف ديگري داشته باشيم بهتر است ارتباط دوستانه همراه با ارشاد خود را حفظ كنيم تا زمينه انجام وظيفه را از كف ندهيم. در صورت حفظ ارتباط قبلي، مي توانيد راه كارهاي زير را براي هدايت او به كار بگيريد: 1. ارشاد مستقيم به وسيله خودتان با بيان علمي سطحي؛ 2. ارشاد مستقيم به وسيله خودتان با پيام هاي پندآميز و موعظه گري؛ 3. ارشاد مستقيم به وسيله خودتان با استدلال علمي كه شرح سخن در بند (2) خواهد آمد؛ 4. ارشاد غير مستقيم با كمك گرفتن از افرادي كه داراي نفوذ كلام هستند و آن شخص منكر نيز به آنها ارادت قبلي و اعتقاد اخلاقي دارد. 5. ارشاد غير مستقيم با بيان پيامدهاي انكار حق و يا دست كشيدن از حق، هر چند واقعيت همان چيزي باشد كه او معتقد است. 6. ارشاد غير مستقيم با بردن او به مسافرت هاي زيارتي و سياحتي و ملاقات با افراد صاحب نفس قدسي؛ 7. ارشاد غير مستقيم با شركت دادن فرد مورد نظر در مجالس موعظه، پند و يا در اختيار نهادن كتاب هاي ديني با محتواي وعظ و روشنگري ضمير مانند مجموعه كتب شهيد دستغيب و كتب اخلاقي حضرت امام(ره) و يا برخي كتاب هاي عرفاني سطح پايين. 8. ارشاد غير مستقيم با بيان عواقب منكران در زمان هاي قديم و افراد پيشين؛ 9. ارشاد غير مستقيم با بيان تأثيرات، معجزات و كرامات شخص و يا شي مورد انكار واقع شده. {Tدوم - برخورد از زاويه روشنگري علمي:T} اگر شما در صدد هستيد كه با شخص منكر، برخورد علمي داشته باشيد بايد به نكات زير اهتمام داشته باشيد: 1. از نظر توانمندي علمي خود را همسنگ و يا برتر از آن بيابيد و او نيز چنين عقيده اي داشته باشد، 2. شخص منكر نيز در صدد شناخت باشد، نه آن كه به رغم انكار و انحراف خود را بي نياز از روشنگري بداند و بر حرف خود اصرار و لجاجت و از پذيرفتن حق عناد داشته باشد. 3. موضوع مورد نظر (انكار) كاملاً دقيق معين شده و مكتوب گردد و با بهتر ادعاي هر يك از شما و ايشان به صورت شناخت و به دور از الفاظ مبهم نوشته شود. 4. بعد از مشخص شدن ادعا و انكار هر يك بايد بر موضوع منكر شده يا ادعا شده احاطه علمي لازم را داشته باشيد و براي اثبات سخن خود دليل آوريد. توجه داشته باشيد كه دليل، بايد با مدعا كاملاً مطابقت داشته باشيد؛ نه فراتر و نه كوتاه تر از مدعا باشد؛ مثلاً اگر شخص منكر عصمت است، بايد مفاد دليل او عدم ضرورت عصمت باشد و يا دليل بر عصمت غير معصومين ارائه كند، نه اين كه به لوازم غير قابل درك و ترديدپذير عصمت استناد كند و اصل عصمت را زير سؤال ببرد. 5. در حين بحث از مباحث پراكنده و شاخه به شاخه پريدن اجتناب كنيد و صرفاً در اطراف همانچه موضوع سخن است سخن بگوييد. بشنويد. 6. به دليل استناد كنيد نه به گفته ها و شنيده ها؛ روشن است كه بايد هر سخني را به عقل محك بزنيد؛ نه اين كه فلاني چنين گفته و يا فلان نشريه يا فلان كتاب چنين نوشته است. 7. قبل از ورود به سخن و يا پاسخ به انكار منكر، خود را به دانش مورد نياز مسلّح سازيد و اگر چنين توانايي نداريد وارد بحث نشويد و بدانيد كه ورود به اين شكل ضرري بيشتر از سود دارد 8. گاهي اوقات براي جواب دادن به برخي از اين منكران، كافي است به معرفي كتاب اكتفا كنيد و از بحث خودداري ورزيد. البته در صورتي كه خودتان اطمينان داريد كه آن كتاب پاسخ وي را خواهد داد. 9. بگو مگوي علمي را به الفاظ، حركات خلاف اخلاق آلوده نسازيد، همان گونه كه نبايد به جهت ورزي افراطي روي آوريد. 10. اشخاص شركت كننده در بحث بايد محدود و معين باشند، نه اين كه عده اي گرد هم نشسته و هر كسي از هر چه به ذهنش، رسد بگويد و بپرسد، ديگران بايد با سكوت و شنيدن بحث را هدايت كنند. نه شركت كننده و نه تحريك و تهيج كننده باشند. در پايان اين بخش متذكر مي گردد كه شما مي توانيد براي برخورد با اين گروه افراد، هر دو ديدگاه را به كار بگيريد، يعني، هم برخورد اخلاقي داشته و هم برخورد روشنگرانه. بي ترديد اجراي هر دو خوب است؛ مشروط به آن كه شرايط انجام برخورد علمي فراهم باشد؛ يعني، منكر ظرفيت علمي داشته باشد و در صدد روشن شدن حقيقت باشد و در صدد عناد و لجاجت نباشد. {Tسوم - برخورد حقوقي:T} برخودر حقوقي با منكرين - در هر سطحي كه باشد - فراتر از مسؤوليت قانوني و شرعي ما و شما است، چرا كه برخورد حقيقي وظيفه مسؤولان نظام است و در مرحله اول تكليف حكومتي است؛ مگر آن كه خود حكومت آن را به مردم واگذار كرده باشد (مانند برخورد با سلمان رشدي). و از جانب ديگر اگر هر شخصي بخواهد خود برخورد حقوقي نمايد، موجب هرج و مرج شده و بي نظمي و اغتشاش اجتماعي را در پي خواهد داشت. لذا نبايد به صورت خودسرانه و مطابق تشخيص شخصي وارد عمل شد و عمل كرد. اميدواريم با رعايت اصول كلي بيان شده مقصود حاصل گردد. البته پاسخ جزئي تر و مشخص تر نيازمند سؤال روشن تر با تعيين جوانب بيان شده است كه اگر در صدد آن هستيد، بايد به صورت روشن و با تعيين جوانب بر شمرده شده، سؤال خود را مطرح نماييد. اما در مورد معرفي كتاب نيز بايد به عرض برسانيم كه باز چون موضوع خاصي را تعيين نفرموده ايد، حوزه كتاب هاي مورد نظر براي ما مبهم است و نمي توانيم به صورت تخصّصي تر و كاملاً دقيق ارائه خدمت نماييم. اما (به صورت كلي مسلحّ شدن به دانش مورد نياز در سطح عمومي با مطالعه كتاب هاي شهيد مطهري(ره) مطابق جزوه «صراط انديشه» فراهم مي گردد. افزون بر آن در زمينه تقويت اصول اعتقادي، مي توانيد از كتاب هاي آموزش «عقايد؛ نوشته آقاي مصباح؛ «آموزش فلسفه»، بحث خداشناسي، ج 2، نوشته آقاي مصباح؛ «آموزش دين*، نوشته علامه طباطبايي؛ «آموزش اصولي عقايد» نوشته ميرباقري و آقاي غرويان بهره بگيريد. و در حوزه پاسخ به برخي نيازهاي فكري روزمره به كتاب «پرسش و پاسخ»، ج 1، تا ج 4، از انتشارات مؤسسه آموزشي پژوهشي امام خميني(ره) و «جستارها و پاسخها» نوشته آقاي هادوي؛ «معارف قرآن»، خداشناسي جهان شناسي و انسان شناسي) نوشته آقاي مصباح؛ «آموزش كلام اسلامي» نوشته آقاي سعيدي مهر، مراجعه نماييد.